काठमाडौं- मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षाको असर सेयर बजारमा परेको भन्दै ठूला लगानीकर्ताले चलखेल गरिरहेको विश्लेषक अनलराज भट्टराईले बताएका छन्।
सेयर बजार विश्लेषक भट्टराईले नेपाल राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षा सेयर बजारको लागि सकारात्मक रहेकोसमेत बताएका छन्। मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षाको विषयमा प्रतिक्रिया दिँदै मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षा नेपाली सेयर बजारको लागि सकारात्मक रहेको बताएका हुन्।
उनले सेयर बजारलाई मौद्रिक नीतिले कुनै पनि प्रभाव नपार्ने जिकिर गरे। भट्टराईले अहिले दैनिक ५ देखि ६ अर्बको सेयर कारोबार भइरहेको र प्रत्यक्ष सेयर कर्जा मात्रै ८७ अर्ब बढी पुगेको अवस्थामा सेयर कर्जा घटाएको कारण बजार बिग्रियो भन्नु समाचार मात्रै भएको टिप्पणी गरे।
सोमबार न्युज एजेन्सी नेपालमार्फत उनले पछिल्लो समय छोटो समयमा धेरै कमाउने ढङ्गले नियोजित रुपमा सेयर बजारमा चलखेल गर्नको लागि मौद्रिक नीतिको असर भन्ने गरिएको बताए।
राष्ट्र बैंकले सेयर कर्जामा ४/१२ को नीतिले लगानीकर्तालाई असर नगर्ने उनले बताए। भट्टराईले लगानीकर्ता आफू सक्षम भएर समाचारको पछि लाग्न नहुने सुझाव दिए। राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिमार्फत साना लगानीकर्तालाई संरक्षण गर्ने काम गरेको तर ठूला लगानीकर्ताहरूले चलखेल गरेको भट्टराईले दाबी गरे। अहिले राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीतिको विरोध गर्नु ठूला लगानीकर्ताको नाफा कमाउने तरिका मात्रै भएको उनको भनाइ छ।
त्यस्तै भट्टराईले सरकारले छोटो तथा लामो समय कारोबार गर्ने सेयर लगानीकर्ता छुट्याउनु पर्ने बताए। सरकारको उद्देश्य सेयर बजारलाई दीर्घकालीन लगानी ल्याउने उद्देश्य भएकाले लोमा समय सेयरमा लगानी गर्नेलाई सहुलियत र छोटो समयमा नाफाको लागि कारोबार गर्ने लगानीकर्तालाई कर बढी लगाउनु पर्ने भट्टराईले बताए।
उनले यस्तो गरे मात्रै सेयर बजार स्थिर हुनसक्ने बताए। राष्ट्र बैंकले सेयर बजारको लागि बनाएको नीति बजार घटबढ होस भन्ने हिसाबले नबनाएको भट्टराईले बताए। उनले राष्ट्र बैंकको प्रमुख उद्देश्य भनेको वित्तीय स्थायीत्व बनाउने हो बैंकलाई सेयर बजार ३२ सय वा १२ सयमा आए पनि इन्डेक्ससँग मतलब राख्ने बताए। राष्ट्र बैंकले सेयर बजारलाई प्रत्यक्ष रुपमा नियन्त्रण नमिल्ने उनको भनाइ छ। भट्टराईले राष्ट्र बैंकको बैैंक ब्याजदर बढाउने नीतिले बजारलाई प्रभाव पार्ने बताए। राष्ट्र बैंकले सेयर बजार तलमाथि जान्छ भनेर बैंकको ब्याजदर परिर्वतन नगर्ने राष्ट्र बैंकको नीति नभएको पनि उनले बताए।
यस्तोमा नेपाल पुँजी बजार लगानीकर्ता संघकी अध्यक्ष राधा पोखरेलले भने सेयर बजार हेर्ने राष्ट्र बैंकको दृष्टी राम्रो नभएको बताएकी छिन्।
पोखरेलले राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिको समीक्षामा धितोकर्जामा ४/१२ को सीमा लगाएर परिमार्जन नगर्नु सेयर बजारलाई हेर्ने दृष्टि नै कुदृष्टि भएको बताइन्। उनले सेयर बजारमा ४/१२को सीमा नै राख्नु पर्ने अवस्था नभएको बताइन्।
पोखरेलले सेयर धितो कर्जा लिँदा नै लगानीकर्ताले धितो मार्जिन राखेर कर्जा लिने गरेको बताइन्। उनले अहिले सरकार एउटा पार्टीको, अर्थमन्त्री अर्काे पार्टी र गभर्नर अर्को पार्टीको भएकाले सेयर बजारको लागि बन्ने नीति एक हप्ता,एक महिना तथा दिनैपिच्छे परिर्वतन हुने गरेकाले लगानीकर्ता मारमा परेको जिकिर गरिन्।
मौद्रिक नीतिको समीक्षामा राष्ट्र बैंकले ४/१२को सीमा हुँदा हुँदै धितो कर्जा मार्जिन परिर्वतन गर्नु नियामक निकाय र सरकारले सेयर बजारलाई कुन रुपमा हेर्छ भन्ने ज्वलन्त उदाहरण भएको टिप्पणी गरिन्। बजार सधैँ बढाउने भन्दा पनि सेयर बजारप्रति सरकारले ल्याउने नीति स्थिर हुनु पर्ने बताइन्।
अध्यक्ष पोखरेलले सेयर बजार लगानीकर्ताको सेन्टिमेन्टले चल्ने भएकाले नियामक निकाय तथा जिम्मेवार नेतृत्वले संयमित भएर बोल्नु सुझाव दिइन्। उनले जिम्मेवार नेतृत्वले जे कुरा बोल्नुहुन्छ त्यो नै नीति बन्ने भएकाले बजारलाई असर गर्ने उनको भनाइ छ। अध्यक्ष पोखरेलले पछिल्लो समय मुलुकको राजनीतिक अवस्था, बजारमा तरलताको चरम अभाव, विभिन्न समयमा सेयर बजार प्रति फैल्याउने अफवाह, पछिल्लो समय एमसीसीको कारणले बजारलाई प्रत्यक्ष असर परेकाले लगानीकर्ताले निर्धक रुपमा सेयर बजारमा लगानी गर्ने अवस्था नभएको दाबी गरिन्। उनले लगानीकर्ताको लगानी घाटामा गएको तथा नियामक नियकायको कुदृष्टिको कारण लगानीकर्ता डिप्रेसनमा पुग्न लागेको बताइन्। मुलुकमा स्थानीप्य तहको चुनाव हुने कुरा आउँदा एमसीसीको काण्ड बाहिर आएकाले सेयर बजारमा बलेको आगो माथि घ्यु थप्ने काम समेत भएको अध्यक्ष पोखरेलको भनाइ छ।
अध्यक्ष पोखरेलले नियामक निकाय, अर्थमन्त्रालय तथा नेपाल राष्ट्र बैंक चारै तिरबाट सेयर बजारमा नीतिगत प्रहार गर्ने हो भने सेयर बजार सूचक एक हजार मात्रै नभएर २९२ मा पुग्न सक्ने बताइन्।
नेपाल राष्ट्र बैंकले चालु आर्थिक बर्षको मौद्रिक नीतिको अर्धबार्षिक समीक्षा गर्दै कर्जा लगानीमा थप कडाइ गरेको छ। राष्ट्र बैंकले समीक्षामार्फत बैंक तथा वित्तीय संस्थाले प्रवाह गरेको ट्रष्ट रिसिट लगायतका आयात कर्जा, व्यक्तिगत कर्जा, सेयर धितो कर्जा, जग्गा प्लटिङसम्बन्धी रियल स्टेट कर्जा, व्यक्तिगत हायर पर्चेज कर्जा तथा मार्जिन प्रकृतिको कर्जाको जोखिम भारमा पुनरावलोकन गर्ने नीति ल्याएको छ। मौद्रिक नीतिमा अन्तर बैंकिङ ब्याजदरलाई विद्यमान ५ प्रतिशतबाट २ प्रतिशतले थप गरी ७ प्रतिशत कायम गरिएको छ।
यस्तो छ अनलराज भट्टराईको भनाइ-
सेयर बजारलाई नेपाल राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीतिअर्धवार्षिक समीक्षाले केही प्रभाव पारेको छैन। किनकी प्रत्यक्ष सेयर कर्जा ८७ अर्ब भइसक्यो। हाम्रो दैनिक सेयर कारोबार ५ देखि ६ अर्बको भइरहेको छ। बीचमा २० अर्बको कारोबार पनि थियो। २० अर्बको कारोबार हुने ६०/७० अर्बको कर्जा हुने। त्यसैको कारणले बिग्रियो भने ६ दिनको कारोबारले सम्पूर्ण कर्जा पुगेको छ।
सेयर कर्जा घटाएको कारणले सेयर बजार बिग्रियो भन्नु त्यो समाचार मात्रै हो। यो संगठित रुपमा नियोगित हिसाबले सेयर बजारमा खेल खेल्नको लागि मौद्रिक नीतिले असर गर्दछ भनिएको हो। जम्मा १६५ तथा करिब ५ सय जना जतिले १२ करोड माथि कर्जा लिएका छन्। ४० लाख मान्छेले सेयर कर्जा नलिकन कारोबार गर्दा उसलाई कहाँ असर पर्यो त? जसले बढीमा खेल खेलिरहेको छ। जसलाई बढी फाइदा लिनुछ। उनीहरूको हङगामाले गर्दा यस्तो भएको हो । लगानीकर्ता कसैलाई पनि असर परेको छैन।
मैले सन् २००१ देखि सेयरमा लगानी गरेको मलाई बजार तलमाथि जाँदा कहिल्यै प्यानिक नै हुनु परेको छैन। लगानीकर्ता आफू सक्षम हुनुपर्यो। समाचारको पछि लाग्नु हुँदैन केही फरक पर्दैन। सेयरमा लगानी गरेको ६ वर्षको अवधिमा हेर्दा बैंकमा निक्षेप राखेको भन्दा सेयरमा लगानी गरेको रकम बढी हुन्छ। राष्ट्र बैंकले ४/१२ करोडको नीतिले ५ सय जनालाई असर ठूलो पर्ने ४ करोड देखि १२ करोडभन्दा कम सेयर कर्जा लिने धेरै रहेका छन्। उनीहरूलाई असर नै पर्दैन भने राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिमार्फत साना लगानीकर्तालाई संरक्षण गरेको ठाउँमा ठूला लगानीकर्ताहरूले खेलेर आन्दोलन गरेका तर केही फाइदा भएन। अहिले राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीतिको केही असर होइन ठूला लगानीकर्ताको नाफा कमाउने तरिका मात्रै हो। कहिले काँही नाफा कमाउन सेयर घाटामा बेच्ने गर्दछन्।
सरकारले लगानीकर्तालाई छुट्याउनु पर्छ। लामो समय जसले लगानी गर्नेलाई विभिन्न बेनिफिट दिनुपर्छ। महिना दिन भित्र धेरै कारोबार गर्नेलाई धेरै कर लगाउनु पर्छ। दुईदेखि तीनवर्ष लगानी गर्नेलाई सहुलियत दिँदै जाने हो भने दीर्घकालीन लगानी ल्याउँछ । हाम्रो उद्देश्य पनि सेयर बजारलाई दीर्घकालीन लगानी ल्याउने हो। अहिले सेयर बजारमा चलखेल भएको हो। ४/१२ करोडको नीतिले धेरैलाई असर नै गदैन।
दीर्घकालीन रुपमा सेयर बजारलाई हेर्दा सेयर बजारलाई आजको पाँच वर्ष, १५ वर्ष र ६ महिनामा कस्तो बनाउने गरी विभिन्न अवस्थामा विभिन्न नीति बनाउने गरिन्छ। तर नेपाल राष्ट्र बैंकले कुनै पनि हालतमा सेयर बजारको लागि बनाएको नीति बजार घटबढ होस भन्ने हिसाबले बनाउँदैन। राष्ट्र बैंकको प्रमुख उद्देश्य भनेको वित्तीय स्थायीत्व बनाउने काम गर्ने हो । सेयर बजार ३२ सय वा १२ सयमा आए पनि राष्ट्र बैंकलाई इन्डेक्ससँग मतलब हुँदैन। वित्तीय स्थायीत्व बनाउने र बैंकहरूले लगानी गरेको २ सय अर्ब लगानीको जोखिमबाट सजक बनाउने गरी हेर्ने हो । राष्ट्र बैंकले सेयर बजारलाई प्रत्यक्ष रुपमा नियन्त्रण गर्दैन। तर केही नीतिले असर पार्छ। बैंकको ब्याजदरको कारण बजार प्रभाव पर्छ। राष्ट्र बैंकले सेयर बजार तलमाथि जान्छ भनेर बैंकको ब्याजदर परिर्वतन गर्ने होइन। राष्ट्र बैंकको नीति होइन। यो सानो विषय हो।
यस्तो छ राधा पोखरेलको भनाइ-
सरकारमा मुख्य पार्टी एउटा छ। अर्थमन्त्री एउटाको हुनुहुन्छ। गभर्नर एउटाको हुनुहुन्छ। यसरी उहाँहरूले लिने नीति छ। त्यो नीति हप्ता,महिना र दिनैपिच्छे परिर्वतन हुने नीति रहेको छ। त्यसले सेयर लगानीकर्तालाई असर गरेको छ। उसै पनि सेयर धितोकर्जामा ४/१२को सीमा लगाउनु पर्ने अवस्था थिएन। सेयर बजारमा क्याप उसै पनि लागेको छ। किनभने हामीले सेयर धितो राखेर मार्जिन कर्जा लिन्छौँ । त्यसमा पनि क्याप लागि सकेको छ।
त्योसँगै बैंकले दिने कोर क्यापिटलको ४० प्रतिशत मात्रै सेयर बजारमा कर्जा आउँछ। राष्ट्र बैंकले धितोकर्जामा ४/१२को सीमा लगाउनु भनेको सेयर बजारलाई हेर्ने दृष्टि नै कुदृष्टि जस्तो लाग्छ। पछिल्लो नेपाल राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिको समीक्षा गरेको छ। मार्जिन हेरफेर हुने भन्ने कुरा आएको छ। यसले गर्दा नियामक निकाय र सरकार सेयर बजारलाई कुन रुपमा हेर्छ भन्ने यो नै ज्वलन्त उदाहरण हो। हामी सरकारलाई सेयर बजार बढाई देउ मात्रै पनि भन्दैनौँ। सधैँ बढाइ राख्नुपर्छ पनि भन्दैनौँ। यहाँ सेयर बजार प्रतिलिने नीतिहरू छन्। ती नीतिहरू स्थिर हुनु पर्यो। कुनै लगानीकर्ताले केहीमा लगानी गर्दा नीति हेरेर लगानी गर्ने गर्दछ।
आज यो कम्पनी राम्रो छ भनेर लगानीकर्ताले लगानी गर्दा सेयर बजारको नीति रातारात परिर्वतन हुन्छ। मौद्रिक नीतिको समीक्षाले अगाडिकै नीतिले लगानीकर्ता यो अवस्थामा पुगेका छन्। जहाँ धितोकर्जामा ४/१२को क्याप छ। समय समयमा बैंकको ब्याजदर उतारचढाव भइरहेको छ। अर्थ मन्त्रालय र राष्ट्र बैंकले लिने नीति, नियामक निकायको गलत प्रचार, ६ महिनासम्म नियामकमा नेतृत्व बिहिन अवस्थाले बजार नकारात्मक भइरहेको छ। यस्तो अवस्थामा सेयर लगानीकर्ताको समस्या के हो भनेर बुझ्नुको सट्टा थप कडाइ गरेर नीति ल्याउँदा जटिल अवस्था बन्दै गएको छ।
सेयर बजारलाई चलाउने भनेको लगानीकर्ताको सेन्टिमेन्टले हो। कुनै जिम्मेवार नेता तथा नियामक निकाले केही बोल्दा बजार किन घट्छ भनेर आरोप लागिरहेको हुन्छ। हो उहाँहरूले जे कुरा बोल्नुहुन्छ। उहाँहरूले लिने नीति पनि त्यही हो। त्यसले बजारलाई असर गर्छ। पछिल्लो ६ महिनाको बीचमा सेयर बजार धेरै उतार चढाव भएको छ।
बजारलाई असर गर्ने राजनीतिक अवस्था, बजारमा तरलता अभावको समस्या, विभिन्न समयमा सेयर बजार प्रति पैल्याउने अफवाह, पछिल्लो समय एमसीसीको कारणले बजारलाई प्रत्यक्ष असर परेको छ। यस्तो अवस्थामा लगानीकर्ताले निर्धक भएर लगानी गर्ने अवस्था छैन। लगानी गर्दा फाइदा हुने हिसावले लगानी गरिएको हुन्छ तर नियामक निकायले एक्कासी नीति परिर्वतन गर्दा सेयर बजारमा आएको गिरावटले लगानी गरेको सम्पत्ती गुमेकाले अहिले लगानीकर्ताहरू एक हिसाबले डिप्रेसनमा परेको अवस्था छ।
अहिले स्थिर सरकार र नीति स्थिर भएको अवस्था छैन। स्थिर सरकार भए केही हुन्छ भन्ने लगानीकर्तामा पर्ने थियो। अहिले बजारमा तरलता यति असह छ। अहिले चुनाव भए राज्यको ढुकुटीमा रहेको पैसा बजारमा आउने थियो। त्यो पनि बाहिर आउन सक्ने अवस्था छैन। चुनाव हुने कुरा आउँदा एमसीसीको काण्ड बाहिर आएको छ। यस्तो अवस्थाले सेयर बजारमा बलेको आगो माथि घ्यु थप्ने काम भएको छ। त्यस्तै बैंकमा ब्याजको पतिस्पर्धा भइरहेको छ। कुनै बैंकमा राम्रो ब्याज पाएर पैसा सुरक्षित हुन्छ भने लगानीकर्ता सेयरमा किन लगानी गर्छ। अन्य मुलुकमा सेयर बजारमा समस्या आयो भने त्यहाँको सरकारले के समस्या छ समिति बनाएर समस्या समाधान गर्ने गरेको छ। किनकी सेयर बजार अर्थतन्त्रको सुचक हो। कुनै देशको अर्थतन्त्र कस्तो छ भनेर मापन गर्ने सूचक सेयर बजार हो। सरकारले चारै तिरबाट प्रहार गर्ने हो भने बजारको सूचक एक हजार होइन २९२ मा पनि पुग्न सक्छ।
