रियो डी जेनेरियो- आइतबार रियो डी जेनेरियोमा हुने ब्रिक्स नेताहरूको बैठकमा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको ‘अन्धाधुन्ध’ व्यापार शुल्कलाई अवैध र विश्वव्यापी अर्थतन्त्रलाई नोक्सान पुर्‍याउने जोखिम रहेको भन्दै निन्दा गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।

एएफपीले शनिबार प्राप्त गरेको शिखर सम्मेलनको मस्यौदा वक्तव्यअनुसार विश्वको लगभग आधा जनस‌ंख्या र विश्वव्यापी आर्थिक उत्पादनको ४० प्रतिशत प्रतिनिधित्व गर्ने उदीयमान राष्ट्रहरू अमेरिकी आयात शुल्कका बारेमा ‘गम्भीर चिन्ता’ मा एकजुट भएका छन्।

जनवरीमा कार्यभार सम्हालेपछि ट्रम्पले सहयोगी र प्रतिद्वन्द्वीहरूलाई समान रूपमा दण्डात्मक कर्तव्यहरूको धम्की दिएका थिए। उनको पछिल्लो आक्रमण व्यापारिक साझेदारहरूलाई नयाँ भन्सार शुल्क दरहरूबारे जानकारी दिने पत्रहरूको रूपमा आएका छन् जुन चाँडै लागु हुनेछन्।

शिखर सम्मेलन घोषणाको मस्यौदामा संयुक्त राज्य अमेरिका वा यसका राष्ट्रपतिको नाम उल्लेख गरिएको छैन। आइतबार र सोमबार वार्ताका लागि भेला भएका नेताहरूद्वारा अझै संशोधन गर्न सकिन्छ। तर यो ब्राजिल, रुस, भारत, चीन र दक्षिण अफ्रिकासहित ११ उदीयमान राष्ट्रबाट वासिङ्टनमा निर्देशित एक स्पष्ट राजनीतिक प्रहार हो।

‘हामी एकपक्षीय भन्सार शुल्क र गैर-भन्सार शुल्क उपायहरूको वृद्धिको बारेमा गम्भीर चिन्ता व्यक्त गर्दछौँ जसले व्यापारलाई विकृत गर्दछ र डब्लुटिओ (विश्व व्यापार संगठन) नियमहरूसँग असंगत छ’ मस्यौदा पाठले भनेको छ।

मस्यौदा पाठले त्यस्ता उपायहरूले ‘विश्वव्यापी व्यापारलाई थप घटाउने धम्की दिन्छ’ र ‘विश्वव्यापी आर्थिक विकासका सम्भावनाहरूलाई प्रभावित गर्छ’ भनी चेतावनी दिएको छ।

सी देखिएनन्

दुई दशकअघि द्रुत रूपमा बढ्दो अर्थतन्त्रहरूको मञ्चको रूपमा गर्भधारण गरिएको ब्रिक्सलाई पश्चिमी शक्तिको चिनियाँ-सञ्चालित प्रतिसन्तुलनका रूपमा हेरिन्छ। तर चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङको अनुपस्थितिले शिखर सम्मेलनको राजनीतिक प्रभाव घट्नेछ। सीले राष्ट्रपतिका रूपमा आफ्ना १२ वर्षमा पहिलो पटक वार्षिक बैठक छोड्दै छन्।

त्यो अनुपस्थितिले केही क्षेत्रमा अनुमानहरू जगाएको छ। ‘सबैभन्दा सरल व्याख्या सबैभन्दा व्याख्यात्मक शक्ति हुनसक्छ। सीले हालै बेइजिङमा लुलालाई आतिथ्य दिनुभएको थियो’ अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा परिषदका पूर्व चिनियाँ निर्देशक र्‍यान ह्यासले भने। उनी अहिले ब्रुकिङ्स इन्स्टिच्युसन थिंक ट्यांकमा छन्।

चिनियाँ नेता मात्र उल्लेखनीय अनुपस्थित हुने छैनन्। युद्ध अपराधका दोषी रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले पनि टाढा बस्ने निर्णय गरेका छन्। तर उनले भिडियो लिंकमार्फत भाग लिने क्रेमलिनले जनाएको छ। ह्यासका अनुसार पुटिनको गैर-उपस्थिति र भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी ब्राजिलमा सम्मानित अतिथि हुने तथ्य पनि सीको अनुपस्थितिमा कारक हुनसक्छ।

‘सी मोदीद्वारा उत्साहित देखिन चाहनुहुन्न, जसले राजकीय भोज ग्रहण गर्नुहुनेछ’ उनले भने, ‘मलाई लाग्छ प्रधानमन्त्री ली (किआङ) लाई उपस्थिति हस्तान्तरण गर्ने सीको निर्णय यी कारकहरू बीचमा रहेको छ।’ तैपनि ब्राजिललाई विश्व मञ्चमा ठूलो भूमिका खेल्न चाहने आयोजक राष्ट्रपति लुइज इनासियो लुला दा सिल्भाका लागि सीको अनुपस्थिति एक धक्का हो।

अर्को वर्ष कडा प्रतिस्पर्धा भएको राष्ट्रपति चुनावमा जानुअघि सन् २०२५ नोभेम्बरसम्मको वर्षमा ब्राजिलले जी-२० शिखर सम्मेलन, ब्रिक्स शिखर सम्मेलन र कोप ३० अन्तर्राष्ट्रिय जलवायु वार्ताको आयोजना गरेको छ। चुनावमा लुलाले भाग लिनुहुने अपेक्षा गरिएको छ।

वामपन्थी राष्ट्रपतिले रियोमा शिखर सम्मेलन पूर्व व्यापार मञ्चको आयोजना गर्दा शनिबार चिनियाँ प्रधानमन्त्री ली किआङसहितका नेताहरू र गण्यमान्य व्यक्तिहरूलाई लुलाले न्यानो स्वागत गरे। ‘संरक्षणवादको पुनरुत्थानको सामना गर्दै बहुपक्षीय व्यापार व्यवस्थाको रक्षा गर्नु र अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय संरचनामा सुधार गर्नु उदीयमान देशहरूको जिम्मेवाररी छ’ लुलाले कार्यक्रममा भने।

इजरायलसँग १२ दिने द्वन्द्वबाट अझै निको भइरहेको इरानका राष्ट्रपति मसुद पेजेस्कियानले पनि बैठक छोड्दै छन्। विदेशमन्त्री अब्बास अराघचीद्वारा प्रतिनिधित्व गरिनेछ। वार्ताका बारेमा जानकार एक स्रोतका अनुसार इरानले इजरायल र संयुक्त राज्य अमेरिकाको इरानी सैन्य, आणविक र अन्य साइटहरूमा हालैको बम विस्फोटको कडा निन्दा खोजेको थियो।

तर एउटा कूटनीतिक स्रोतले उक्त पाठले गत महिना ब्रिक्सले दिएको ‘उही सन्देश’ दिने बताएको छ।त्यसपछि इरानका सहयोगीहरूले इरान विरुद्धको आक्रमणबारे ‘गम्भीर चिन्ता’ व्यक्त गरे। तर इजरायल वा संयुक्त राज्य अमेरिकाको स्पष्ट रूपमा उल्लेख गरेनन्। कृत्रिम बौद्धिकता र स्वास्थ्य पनि शिखर सम्मेलनमा एजेन्डामा हुनेछ।

समूहका मूल सदस्यहरू ब्राजिल, रुस, भारत र चीनमा दक्षिण अफ्रिका र हाल साल साउदी अरब, इरान, संयुक्त अरब इमिरेट्स, इजिप्ट, इथियोपिया र इन्डोनेसिया सामेल भएका छन्। रासस