सुर्खेत- सुर्खेतमा ड्रागन फ्रुटको सम्भावनाले किसानलाई नयाँ आशा दिएसँगै यहाँका किसान ड्रागन फ्रुट खेतीतर्फ आकर्षित हुँदै गएका छन्। जिल्लामा ड्रागन फ्रुटको सम्भावना देखिएपछि ४५ जना किसानले व्यावसायिक खेती सुरु गरेका हुन्।

वीरेन्द्रनगर-८ का कृष्ण अधिकारीले चार वर्षदेखि ड्रागन फ्रुटखेती गर्दै आएका छन्। कोरिया पढ्न गएका अधिकारी पढाइ सकेर नेपाल फर्केपछि काठमाडौँमा कोरियन भाषा पढाउन सुरु गरे पनि उनलाई आफ्नै माटोले तान्यो। कृषि पेसामा केही गर्छु भन्ने याेजनासहित उनले ड्रागन फ्रुटको खेती सुरु गरे।

अहिले अधिकारीको आम्दानीको स्रोत ड्रागन फ्रुट बनेको छ। करिब ४० लाख लागत लागेको बताउँदै उनले ड्रागन फ्रुट, कुरिलो, फूल र मौरीपालन गरेको बताए। अधिकारीले वीरेन्द्रनगर-११ ग्रागेतालमा २३ कट्ठा जमिन भाडामा लिएर कर्णाली ड्रागन कृषि तथा पशुपक्षी फार्म दर्ता गरी व्यावसायिक खेती सुरु गरेका हुन्।

उनले २० कट्ठामा ड्रागन र बाँकी जग्गामा कुरिलो, फूल र मौरीपालन गर्दै आएका छन्। सुरूवातमा सात सय ५० पोलमा तीन हजार ड्रागनका बिरुवा लगाएको जनाउँदै अधिकारीले फार्ममा हाल ९ सय पोलमा तीन हजार ६ सय बेर्ना उत्पादनमूलक बनेका बताए। बिरुवाले एक वर्षमा उत्पादन दिने हुँदा लगानी छिटो उठ्ने उनको भनाइ छ।

भारतबाट ‘सियाम रेड’ जातका ड्रागनका बेर्ना ल्याएर खेती सुरु गरेका हुन्। वार्षिक एक लाख भाडा तिर्ने उक्त जमिन अहिले अधिकारीको आम्दानीको स्रोत बनेको छ। ड्रागनको उत्पादन जेठदेखि मङ्सिरसम्म हुने गर्दछ। कोपिला आएको ३५ दिनमा फल बजार पठाउन सकिन्छ। यो वर्ष पहिलो सिजनमा एक सय ५० किलो फल उत्पादन भइसकेको अधिकारीले जानकारी दिए।

‘दोस्रो सिजनको फल बजार पठाउन सुरु भइसकेको छ। यस सिजनमा २० क्वीन्टलभन्दा बढी उत्पादन हुने अनुमान छ’ उनले भने। अधिकारीले  गत वर्ष ६० क्वीन्टल फल बिक्री गरेर २२ लाख आम्दानी गरेका थिए।यस वर्ष उत्पादन बढेर एक सय क्वीन्टल पुग्ने अनुमान गरिएको भन्दै करिब ३० लाखकाे कारोबार हुने अपेक्षा गरिएको उनकाे भनाइ छ।

‘खुद्रा बजारमा प्रतिकिलो चार सय र थोकमा तीन सय ५० मा बिक्री हुँदै आएको ड्रागनको माग दिनानुदिन बढ्दो छ। एक पटक लगाएको ड्रागनको बिरुवाले २० वर्षसम्म फल दिन्छ’ उनले भने। ड्रागनसँगै उनले कुरिलो खेती गरेका छन्। चैतदेखि भदौसम्म फल दिने यो वनस्पति एकपटक लगाएपछि १० वर्षसम्म उत्पादन दिन्छ।

यस वर्ष मात्रै कुरिलो बिक्री गरेर उनले ६० हजार रुपैयाँ आम्दानी गरेको बताए। कुरिलो प्रतिकिलाे ६ सयमा बिक्री हन्छ। मौरीपालन सुरु गर्न परीक्षणमा तीन घार मौरी राखेको बताउँदै अधिकारीले यस वर्ष मौरीको घार विस्तार गरी ६० वटा पुर्‍याउने योजना रहेको सुनाए। उनले भने, ‘अहिले मौरी परीक्षणका लागि तीन घार मात्र राखेका छौँ। उत्पादन प्रशस्त हुने अपेक्षा छ। यस वर्ष मौरीको घार ६० सम्म पुर्‍याउने तयारीमा छौँ।’

कृषिमा आत्मनिर्भर हुँदै गएका अधिकारीले फार्ममा एक जनालाई स्थायी रोजगारी पनि दिएकाछन्। उनलाई मासिक १७ हजार तलब दिने गरेको अधिकारीले बताए। उनका अनुसार ड्रागन र कुरिलोका बिरुवा उत्पादन र बिक्रीबाट वार्षिक मात्र एक लाख ५० हजार आम्दानी हुने गरेको छ।

अधिकारी जस्तै वीरेन्द्रनगर-१२ की पद्मा रावत ड्रागन फ्रुटको खेतीमा रमाउन थालेकाे पाँच वर्ष भयो। २०७७ मा मालिका कृषि तथा ड्रागन फ्रुट फार्म स्थापना गरी श्रीमान् वीरबहादुर बुढा र उनले खेती गर्ने योजना बनाएका थिए। २०७७ चैतमा बिरुवा लिन भारतको गुजरात पुगे।  त्यतिबेला कोरोना सङ्क्रमण महामारीका रूपमा फैलिएको थियो।

कोरोनाका कारण वीरबहादुरको २०७८ वैशाख १७ गते मृत्यु भएपछि रावतले व्यवसायलाई निरन्तरता दिँदै आएकी छन्। रावतले ६ सय ५० पोलमा दुई हजार ६ सय बिरुवाबाट सुरु गरेकाे ड्रागन फ्रुटको खेती अहिले एक हजार चार सय पोलमा पाँच हजार ६ सय बिरुवा पुगेका छन्। वार्षिक तीन लाख तिर्नेगरी जग्गा १५ वर्षका लागि सम्झौता गरी भाडामा लिएको उनकाे भनाइ छ।

‘यस वर्षको पहिलो सिजनको ड्रागन बजार पठाउन सुरु भएको छ। अहिलेसम्म दुई क्वीटल बिक्री गरिसकेकी छु। एउटा बोटले आठ पटकसम्म उत्पादन दिन्छ। एउटा खम्बामा चार वटाका दरले बिरुवा रोप्ने गरिन्छ। यो फलको मूल्य अहिले केही घटेको छ, पहिला जस्तो अहिले आम्दानी हुँदैन तर आफूलाई घर खर्च र छोराछोरीको पढाइ खर्च पुगेको छ’ उनले भनिन्।

वर्षमा ६ लाखसम्म आम्दानी हुने गरेको रावतले जानकारी दिइन्। नयाँ रोपेका बिरुवाले फल दिने समय नभएकाले आम्दानी कम भएको हो। ड्रागनका बिरुवा बिक्री गरेर वार्षिक तीन लाख आम्दानी हुन्छ। यसका साथै फार्ममा तरकारी, फूलका बेर्ना लगाउनुका साथै कुखुरा र बाख्रापालन पनि गर्दै आएकी छन्।

कर्णाली ड्रागन उत्पादन महासंघ, कर्णाली प्रदेशका अध्यक्ष महेन्द्र खनालले पछिल्लो समय सुर्खेतका किसान ड्रागन खेतीतर्फ आकर्षित हुन थालेका बताउँछन्। अहिले सुर्खेतमा ४५ जना किसानले ड्रागन फ्रुटको खेती गर्दैछन्। करिब ७० हेक्टर क्षेत्रफलमा ड्रागन फ्रुटको खेती भइरहेको छ।

अध्यक्ष खनालका अनुसार हाल उत्पादन भएका ड्रागन सुर्खेतमा बिक्री हुनुका साथै नेपालगञ्ज र काठमाडौंसम्म पठाइने गरिएको छ। सरकारी तथा निजी क्षेत्रको सहकार्यमा बजार पहुँच, भण्डारण सुविधा र प्रविधिको पहुँच सुनिश्चित गरिएमा ड्रागन फ्रुट खेतीले कर्णाली प्रदेशको कृषि व्यवसायलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याउन सक्ने अध्यक्ष खनालले बताए। रासस