दाङ- कपिलवस्तु घर भएका पल्टुराम मगर अहिले मूर्तिकला व्यवसायमा छन्। ४४ वर्षीय मगर विगत १२ वर्षदेखि घोराही उपमहानगरपालिका-१७ गैरागाउँमा यही व्यवसायमा रमाउँदै आएका छन्।

मगर कपिलवस्तुबाट दाङसम्म झरेको २५ वर्ष भएको छ। आफूमा भएको सीपलाई आयआर्जनसँग जोड्न पाउँदा उनी खुसी व्यक्त गर्छन्। वित्तीय संस्थाबाट तीन लाख रूपैयाँ कर्जा लिएर सुरु गरेको श्रीजनशील मूर्ति उद्योगले अहिले मगर परिवारलाई आत्मनिर्भरसमेत बनाएको छ।

आफ्नो जीवन चित्रकला र मूर्तिकलामै समर्पित गर्न तथा यसैलाई जीविकोपार्जनको माध्यम बनाउन चाहेको उनी बताउँछन्। हालसम्मको अनुभवबाट आफ्नो कला जीविकोपार्जनको भरपर्दो माध्यम हुन्छ भन्ने विश्वास भएको मगरको भनाइ छ।

'जिल्लामा सङ्ग्रहालय र उद्यान बन्ने क्रम बढेको छ। ठूला होटल र पार्टी प्यालेसले पनि विशेष कलाको खोजी गर्न थालेका छन्', उनले भने, 'आकर्षक भौतिक पूर्वाधार बढ्दै जाँदा कलाको बजार पनि फराकिलो हुँदै गएको छ।' आफूले अहिले मागअनुसारको मूर्ति बनाउँदै आएको उनले बताए।

यही व्यवसायबाट मगरले वार्षिक रु १३ लाखको कारोबार गर्दै आएको छ। यसबाट छोराछोरीको पढाइ खर्च र घरायसी कामकाजमा खर्च हुने हुँदा बचत त्यति धेरै नहुने उनी बताउँछन्।

मगरले विभिन्न खालका मूर्ति निर्माणका लागि कच्चा पदार्थ बुटवलबाट ल्याउने गरेका छन्। पछिल्लो समय यसको माग बढ्दै जाँदा व्यवसाय राम्रो हुँदै गएको उनको अनुभव रहेको छ। यहाँ उत्पादित मूर्ति दाङसहित रोल्पा, सल्यान, प्युठान, रुकुमलगायत जिल्लामा बिक्री गर्न लैजाने गरिएको छ।

मूर्तिकला व्यवसायमा महिलाको सहभागिता कमै देखिन्छ। तर पल्टुरामकी श्रीमती जानकी पनि लामो समयदेखि मूर्तिकला व्यवसायमै व्यस्त छिन्। उनीसँगै श्रीमान् र छोराछोरी सबै सालिक तथा मूर्ति निमार्ण गरिरहेका छन्। सन्तानले बुबाआमाको सिको पनि गरिरहेका छन्। आफ्नो रुचि र स्वध्ययनले छोराछोरी पनि मूर्तिकलामा लागेपछि मगर दम्पती खुसी छन्। 

जानकीको दैनिकी सालिक तथा देवीदेवता र जनावरका आकर्षक मूर्ति तयार गर्नमा बित्छन्। उनको परिवारलाई नै मूर्ति बनाउन भ्याइनभ्याइ छ। पहिले पशुपालन गर्ने जानकी श्रीमान्को मूर्तिकलाको सीप देखेर आफूले पनि सिको गरी श्रीमानकै जस्तै दिनभर मूर्ति निर्माण गर्छन्।

जानकी र पल्टुरामका सन्तान पनि मूर्तिकलाप्रति चासो राख्छन्। सुदृढ र व्यावसायिक मूर्तिकार बन्न छोरी कृतिले यही सम्बन्धि उच्च शिक्षा हासिल गरिरहेको बताउनुहुन्छ बुबा पल्टुराम। उद्योगमा पत्थर, सिमेन्ट, मार्बल, फाइबरबाट मूर्ति निमार्णसँगै बिक्री भइरहेका छन्।

न्यूनतम तीन हजार रूपैयाँदेखि अधिकतम तीन लाख रूपैयाँसम्ममा मूर्ति तयार हुन्छन्। कक्षा ९ मा अध्ययनरत छोरा प्रवीण पनि फुर्सदमा घरमै बुबाआमाको सिको गरिरहेका छन्। उनी चित्रकला र मूर्तिकला दुवै मन पराउँछन्।

यसरी आफ्नो पेसा पुस्ता हस्तान्तरण गर्दै जाने र रुचि, ज्ञान सीपसहित मूर्ति व्यवसायमा लाग्ने हो भने परम्परागत पेसाको संरक्षणसँगै आर्थिकरुपमा सबल बन्न सकिन्छ। रासस