सोलुखुम्बु- अवसरको खोजी गर्दै विदेशी भूमिमा पाइला टेक्नेहरुको सङ्ख्या दिनानुदिन बढ्दो छ। हरेक दिन एक हजार पाँच सयभन्दा बढी युवाजनशक्ति हातमा पासपोर्ट बोकेर विदेशी मुलुकमा पाइला टेक्छन्।

यही लहरोमा कुनै समय सोलुखुम्बु रोक्दिङका भलाकाजी राजभण्डारी पनि मिसिए। कुनै समय अवसर खोज्दै विदेश पुगे। विसं २०६७ मा रोजगारीका लाग मलेसिया पुगेका उनले त्यहाँ करिब तीन वर्ष पसिना बगाए।

उनलाई लाग्यो, त्यहाँ बगाउने पसिना गाउँमै बगाउन सक्ने हो भने धेरै काम गर्न सकिन्छ। यही सोचले स्वदेश फर्किएका उनी यतिबेला गाउँमै माछापालनमा रमाएका छन्।

'जागिरको खोजीमा म विदेश जाँदिन। एकपटक अञ्जानमा विदेश गइयो। विदेश के रहेछ र त्यहाँको दुःख के हो भन्ने बुझ्नै मौका पनि मिल्यो', उनले भने, 'अहिले स्वदेशमै पुग्दो छ।' उनी माछापालनबाट मासिक सबै खर्च कटाएर एक लाख ५० हजार रूपैयाँ बचत भइरहेको बताए। 'दैनिक औसतमा १५ हजारको कारोबार हुन्छ। त्यसबाट पाँच हजार जति बचत हुन्छ', उनले भने।

सोलुदुधकुण्ड नगरपालिका-४ रोक्दिङमा करिब चार रोपनी क्षेत्रफलमा निर्माण गरिएको पोखरीमा ‘ट्राउट’ माछापालन गर्दै आएका उनीसँग अहिले ४० हजारभन्दा बढी माछाका भुराहरु छन्। उनले माछापालनका लागि दश वटा पोखरी निर्माण गरेका छन्। 'विदेशबाट फर्किपछि अन्य काम गरिरहेको थिए। कमाइ पनि ठिकै थियो। कोरोना महामारीका कारण बन्दाबन्दी लागु भएपछि भने आम्दानी ठप्प भयो', उनले भने, 'सबै काम ठप्प भएपछि माछापालनको योजना बनाएको हुँ।'

सुरुमा माछापालनको योजना सुनाउँदा धेरैले हुँदैन भन्ने गरे पनि अहिले माछापालनबाट आम्दानी हुन थालेपछि भने प्रसंशा गर्ने गरेको उनले सुनाए। 'सोलु जस्तै चिसो ठाउँमा माछापालन हुन्न भन्ने धेरै थिए', उनले भने।

राजभण्डारी अहिले दैनिक १८ घण्टासम्म माछापालनमै रमाउँछन्। विस २०७७ सालबाट सुरु गरेको माछापालनमा हालसम्म  एक करोड रूपैयाँ लगानी भइसकेको छ। उनले माछापालनसँगै रोक्दिङमा होटल पनि सञ्चालन गरिरहेका छन्। माछा खरिद गरी लैजाने भन्दा पनि माछाका परिकार खान आउनेहरु धेरै रहेको उनको भनाइ छ। सदरमुकाम सल्लेरीबाट ट्राउट माछा खान आउनेहरु धेरै रहेको उनले सुनाए।

फाल्लुका दिनेश राई खोलामा माछा पातलिँदै गएपछि मानिसहरु माछाको स्वाद दिन यहाँसम्म आउने गरेको बताउँछन्। 'माछा खान रुचाउने मानिसहरुको सङ्ख्या बढ्दो छ। तर खोलामा माछा हराउँदै गएका छन्। अब पालेको माछा खालुको विकल्प छैन', उनले भने।

जिल्लामा ट्राउट माछा प्रतिकिलो एक हजार छसय रूपैयाँमा बिक्री भइरहेको छ। यहाँ उत्पादन हुने माछा लुक्ला, नाम्चेलगायतका क्षेत्रमा बढी खपत हुने गरेको उनको भनाइ छ। चिसो ठाउँमा हुर्किएको माछा उपभोक्ताले बढी रुचाउने गरेको राजभण्डारीको अनुभव छ। 

हाल जिल्लाको अन्य चार स्थानमा पनि व्यावसायिक माछापालन भइरहेको छ। तामाखानी, बेनी, साल्मे, सल्लेरीमा ट्राउट माछापालन भइरहेको हो। 

बजारको चिन्ता छैन

यहाँ उत्पादन हुने माछा जिल्लामै खपत हुने गरेको छ। राजभण्डारी माग नै धान्न नसकिने अवस्था रहेको बताउँछन्। यहाँ उत्पादन भएका माछाले माग धान्न नसकेर कतिपय होटलहरुमा बाहिरबाट समेत माछा ल्याउने गरिएको उनले बताए।

माछापालनमा एउटा समस्या भने छ। माछालाई रातको समयमा वन्यजन्तुहरुले आत्रमण गर्ने गरेको साल्मेका व्यवसायी भानुभक्त श्रेष्ठले सुनाए। फार्ममा राति आउने सालकले एकैपटकमा धेरै माछाहरु मार्ने गरेको भाइकाजी राजभण्डरीको भनाइ छ। 

'केही हप्ता अघि मात्रै मेरो फार्ममा एकैपटक एक सयभन्दा बढी माछाहरु टाउको नभएको अवस्थामा भेटिए। हामी अचम्ममा पर्‍यौँ', उनले भने, 'पछि सिसी क्यामरा राखेपछि पोखरीको माछा सालकले खाने गरेको भेटियो।' रातको समयमा खोलाबाट आउने सालकले पोखरीमा प्रवेश गरी माछाको टाउको खाने गरेको पाइएको उनले बताए।

सालकले माछाको टाउको मात्रै खाने गरेको व्यवसायी कमल मगर बताउँछन्। राजभण्डारीले सीसी क्यामेरामा साइरन जडान गरेको र केही वस्तु पोखरीमा छिर्नेबित्तिकै साइरन बज्ने गरेको सुनाए। माछापालनमा वर्षातको समयमा आउने भलले पनि समस्या हुने गरेको छ।

जिल्लामा ट्राउटका लागि आवश्यक दाना ढुवानी चुनौतीपूर्ण छ। जिल्लामा दाना उत्पादन नहुने र दानाका लागि काठमाडौंबाट ल्याउनुपर्ने हुँदा महँगो पर्ने गरेको छ। काठमाडौंबाट दाना आयात गर्दा प्रतिकिलो दुईसय ६६ पर्ने गरेको छ। रासस