महोत्तरी- महोत्तरीमा सजिउन (मुन्गा)को व्यावसायिक खेती बढ्न थालेको छ। स्वास्थ्यका लागि गुणकारी मानिने सजिउनको खेतीमा यहाँका प्रत्येक घरपरिवार लागेका छन्।

खेतका आली र कतैकतै रुखो कान्लाबारीमा पनि सजिउनका बोट लगाएको देख्न सकिन्छ। बर्दिवास नगरपालिका-६ र ७ का अधिकांश बस्तीका किसानले १०/१५ सङ्ख्यामा सजिउन हुर्काइरहेका छन्। सेताम्य फूल्न लागेका सजिउनका बोटमा जोसुकैको नजर पर्न थालेका छन्। 'हाम्रो बस्तीका सबै जसो घरपरिवारले कम्तीमा पनि १०/१२ सजिउन लगाएकै छन्', बर्दिवास-६ किसाननगरको कृष्णपुरका २५ वर्षे सरोज यादवले भने, 'पछिल्ला पाँच/सात वर्षयता सजिउन लगाउनेको सङ्ख्या बढ्न थालेको छ।' खानाका लागि स्वादिष्ट हुनुका साथै स्वास्थ्यका दृष्टिले पनि गुणकारी भएको उनको भनाइ छ।

खनजोत, गोडमेल खासै केही गर्नु नपर्ने सजिउनको रुख रोप्न सजिलो छ। हुर्केको बोटको छिप्पिएको हाँगा काटेर चिस्यान भएको ठाउँमा एक हातजति खाल्डो खनेर गाडेपछि हुर्कने हुँदा यसलाई कम मेहनतको खेती पनि भनिन्छ।

'यसपाली रोपेको हाँगो अर्को वर्ष फलिहाल्छ, अनि बजारमा अरु तरकारीको तुलनामा राम्रो मूल्यमा बिक्छ', बर्दिवास-७ जुरेटोलका किसान धनसिंह केप्छाकी भन्छन्, 'एउटा राम्ररी झांगिएको बोटबाट सिजनभरि घरमा खाएर तीनदेखि चार हजार रूपैयाँसम्म आम्दानी गर्न पनि सकिन्छ।'

बजारमा बिक्री गर्न समस्या नहुने र मूल्य पनि राम्रो पाइने भएपछि किसानमा पछिल्ला केही वर्षयता सजिउनको खेतीमा आकर्षित भएको उनको भनाइ छ। गत वर्ष आफ्ना पाँच/छ वटा बोटबाट घर र आफन्तकहाँ खपत भएर पनि १५ हजार रूपैयाँभन्दा बढीको बिक्री गर्न सफल भएको क्याप्छाकीले सुनाए।

सजिउनको बोटमा सामान्यतः चैत/बैशाखमा राम्रो फल लाग्छ। मधेसमा खासगरी मिथिला क्षेत्रमा प्रत्येक वर्षको चैत-बैशाखमा आठ-दश छाकमात्रै सजिउनको तरकारी खाने चलन थियो। यसको सेवनबाट बिफरलगायत छालासम्बन्धी समस्या नहुने विश्वास छ। मिथिलामा प्रत्येक नयाँ वर्ष मनाइने जुडशीतल पर्वमा ‘सजिउनको’ को परिकार विषेश तयार हुन्छ।

विशेष गरी महोत्तरीका उत्तरीक्षेत्रका बर्दिवास, गौशाला, भंगाहा र औरही नगरपालिका क्षेत्रमा बर्सेनि यसको खेती बढ्दो छ। 'यसको खेतीका लागि न मल चाहिने, न गोडमेल नै। पहिलोचोटी राम्रो खाल्डो खनेर चिस्याइएको माटोमा हाँगा रोपे पनि पुग्छ', बर्दिवास-७ प्रेमनगरका रामचन्द्र महतोले भने,  'गाडिएको हाँगा कसैले नहल्लाइदिए सरी हाल्छ।' निकै कम लगानीमा हुने यो खेतीको आम्दानी राम्रो हुने महतोको अनुभव छ।

बर्दिवास नगरपालिकाका पूर्वपश्चिम राजमार्ग मास्तिर (उत्तर)का खयरमारा, टुटेश्वर, गणन्ता, चेरु, सोनापेटी, वरडाँडा, भब्सी, पाटु, कालापानी, रजबास, पर्साहीधापसहितका बस्तीमा अहिले सेताम्य फूलले ढकमक्क सजिउनका रुख बाक्लै देखिन्छन्। सजिउन चैतदेखि जेठभरिकै घरघरकै तरकारी हुने गरेको बर्दिवास-१० खयरमाराका ६० वर्षीय प्रेमध्वज लामा बताउँछन्।

'सिजनभरि तरकारी खाएर सबैले बुटैपिच्छे सरदर तीन/चार हजारको सजिउनको फल बेच्छन्', लामा भन्छन्, 'गरिब परिवारका किसानलाई पनि चैत बैशाखको अनिकालमा यो घरगुजाराको सहारा बनेको हुन्छ।'

सजिउन स्वास्थ्यका लागि गुणकारी तरकारी भएको हुँदा खानामा यसको प्रयोग बढ्दा रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता बढ्ने बर्दिवास अस्पतालका मेडिकल अफिसर डा किशोर अधिकारी बताउँछन्। सजिउनको कलिलो मुन्टा, फूल र फल तरकारीमा प्रयोग गरिनछ। रासस