काठमाडौं- नेपालमा विद्युतीय सवारी साधन रोज्नेहरू बढिरहेका छन्। विभिन्न दोधार र डरबाट अघि बढिरहेको विद्युतीय सवारीको बजारमा बढिरहेको स्वीकार्यता तथ्यांकले नै पुष्टि गरिसकेको छ।
नेपालमा विद्युतीय कार बिक्री हुन थालेको लामै समय भइसकेको छ। आईसी इन्जिनयुक्त कार विश्व बजारबाट नेपाल आइपुग्न लामो समय लागेकोमा विद्युतीय कार आउन भने धेरै समय लागेन।
१९औँ शताब्दीको अन्त्यतिर अमेरिकी कार उत्पादक जनरल मोटरले पहिलो पटक ठूलो संख्यामा विद्युतीय कार उत्पादन गरेर बिक्री गरेको थियो। तर त्यो धेरै समय भने चल्न सकेन। तथापी मास मार्केट ईभीको प्रारब्ध यसैलाई मान्ने गरिएको छ। त्यसको केही समयपछि विभिन्न कम्पनीहरू विद्युतीय कार उत्पादन गर्न थाले। त्यसमा स्टार्टअप कम्पनीहरूको बाहुल्यता धेरै थियो।
सयौँ स्टार्टप संकटमा परे भने केहीले विश्व बजारमा तहल्का नै मच्चाइ रहेका छन्। यसको ज्वलन्त उदाहरण हो, टेस्ला इंक।
अन्य थुप्रै कम्पनीहरू जसले विद्युतीय सवारी उत्पादनमा महत्वपूर्ण भूमिका निभाएका छन्। पछिल्लो समय भने परम्परागत सवारी उत्पादकहरू विद्युतीय सवारी उत्पादनमै केन्द्रित भएका छन्।
यसले विश्वभर ईभीको स्वीकार्यता बढाउँदै गएको छ। विकसित देशहरूले विद्युतीय सवारी उत्पादक तथा उपभोक्तालाई नै प्रत्यक्ष रुपमा सहुलियत दिँदै आएका छन्। सवारी उत्पादकहरूले ब्याट्रीको लागत कम गर्न र वैकल्पिक अध्ययन गर्न अर्बौँ डलर लगानी गरिरहेका छन् जसको परीणाम देखिन पनि थालेको छ।
नेपालमा हालसम्म सवारी उत्पादन हुन सकेको छैन। तर दुईपांग्रेका एक दर्जन सवारी एसेम्बल भइरहेका छन् भने चारपांग्रेको पनि प्रयास भइरहेको छ। नेपालमा उत्पादन/एसेम्बल हुँदा यहाँको केही प्रयोग नभएकाले त्यो मुलभूत रुपमा ‘जोडजाड’ मात्र हो। तथापी नेपालमा विश्वका विलासी ब्रान्डसम्म उपलब्ध रहेका छन्।
विद्युतीय कारको सन्दर्भमा नेपालमा पनि उल्लेख्य स्वीकार्यता रहेको छ। सन् २०१० ताका नेपालमा पहिलो पटक महिन्द्रा (रेभा) विद्युतीय कार भित्रिएको थियो। त्यसयता हालसम्म विश्वका उत्कृष्ट ब्रान्ड टेस्ला, अउडी, बीएमडब्लू ज्यागुअर, बीवाईडीदेखि टाटा एमजी, किया, हुन्डाईसम्मका विद्युतीय कार नेपाली बजारमा उपलब्ध छन्।
गएको दुई वर्षयता नेपालमा दर्जन ब्रान्डका विद्युतीय कार भित्रिएका छन्। त्यसमध्ये सबैभन्दा धेरै चिनियाँ ब्रान्ड रहेका छन्। प्रतिस्पर्धाले धेरै रेन्ज दिने तथा उत्कृष्ट विशेषता भएका विद्युतीय कार प्रतिस्पर्धी मूल्यमा आउन थालिसकेका छन्।
नेपालमा सरकारले विद्युतीय कार आयातमा पेट्रोलियम कारको तुलनामा कर सहुलियत दिएको छ भने वार्षिक नवीकरण शुल्क पनि कम लगाएको छ।
सरकारले विद्युतीय सवारीलाई प्रोत्साहन गर्ने नीति लिएको छ। सोही कारण विद्युतीय सवारीमा सहुलियत दिइएको छ। मुख्यतः वातावरण प्रदूषण कम होस् र स्वदेशमै उत्पान भएको हरित उर्जा विद्युत प्रयोग हुने भएकाले विद्युतीय सवारीलाई प्राथमिकता दिइएको हो।
२०२३ मा नेपालामा ११ हजार ८ सय ७२ वटा प्यासेन्जर कार बिक्री भएको तथ्यांक छ। त्यसमध्ये विद्युतीय कारको संख्या ६ हजार ७ सय ६१ वटा छ। त्यस्तै २०२२ मा कुल १० हजार २ सय ९३ वटा प्यासेन्जर कार बिक्री भएकोमा विद्युतीय कार २ हजार २ सय ४० वटा बिक्री भएको थियो।
२०२२ मा बिक्री भएका कुल कारमा विद्युतीय कारको हिस्सा करिब २२ प्रतिशत थियो। २०२३ मा पुग्दा त्यो बढेर प्यासेन्जर कारमा विद्युतीय कारको हिस्सा ५७ प्रतिशत पुगेको हो। २०२४ को २ महिनाको मात्र तथ्यांक हेर्ने हो भने विद्युतीय कारको हिस्सा करिब ६५ प्रतिशत पुगिसकेको छ।
कुन वर्ष कति विद्युतीय कार भित्रिए?
२०१८- ८२
२०१९- ४८६
२०२०- २६३
२०२१- ९७६
२०२२- २२४०
२०२३- ६७६१
विद्युतीय कारको बिक्री बढ्दै जाँदा सरकार भने कर बढाउनमै उद्दत देखिन्छ। विद्युतीय कार प्रबर्द्धन लागि संसारभरका देशहरूबाट सरकारले ‘ग्रिन फण्ड’को रकम ल्याउन सक्छ। दुबईमा २०२३ को अन्त्यतिर भएको ‘कोप २८’ मा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल सहभागी भएका थिए। तर उक्त अन्तर्राष्ट्रिय फोरममा यसबारे प्रधानमन्त्री दाहालले कुनै कुरा उल्लेख गरेनन्। तथ्यांकसहित यस्ता कुरा प्रस्तुत गर्न सकेको भए ग्रिन फण्डबाट उल्लेख्य रकम ल्याउन सक्थ्यो।
ईभी स्वीकार्यतामा सबैभन्दा अगाडि युरोपेली मुलुकहरू छन्। नर्वेमा हाल दर्ता हुने नयाँ कारमा विद्युतीयको हिस्सा करिब ९० प्रतिशत पुगेको छ। त्यस्तै दोस्रो स्थानमा आइसल्यान्ड छ भने त्यहाँ नयाँ दर्ता हुने कारमा विद्युतीयको हिस्सा ७० प्रतिशतभन्दा बढी छ।
यो हिसाबमा तेस्रो स्थानमा नेपाल रहेको छ। २०२३ मा नेपाल भित्रिएको कुल सवारीमा विद्युतीयको हिस्सा ५७ प्रतिशत रहेको छ। त्यस्तै चौथो स्थानमा स्वीडेन ५० प्रतिशत, पाँचौ स्थानमा डेनमार्क, छैटौँ स्थानमा फिनल्यान्ड, सातौँ स्थानमा नेदरल्यान्ड, आठौँमा जर्मनी, नवौँ स्थानमा चीन र दशौँ स्थानमा बेल्जियम रहेको छ।
