काठमाडाैं- विद्युतलगायत पूर्वाधार निर्माणमा सघाउ पुर्‍याउने नविकरणीय ऊर्जा परियोजनाले नक्सांकन संयन्त्र ‘इसेन्सेटिभिटी म्यापिङ टूल’ तयार पारेको छ। एसियाली विकास बैंक, बर्डलाइफ इन्टरनेशनल र नेपाल पन्छी संरक्षण संघको संयुक्त सहकार्यमा टूल तयार गरिएको हो। 

अनलाइन संयन्त्र ‘एभियन सेन्सेटिभिटी टूल फर इनर्जी प्लानिङ’ एसियाली विकास बैंकको एसिया क्लिन इनर्जी फोरममार्फत सार्वजनिक गरिएको छ। यस टूलले सार्वजनिक पहुँचमा रहेका सूचनाको प्रयोग गरी नवीकरणीय ऊर्जाका परियोजना निर्माणमा संवेदनशील स्थानको पहिचान गर्न र कमभन्दा कम क्षतिमा पूर्वाधार निर्माणमा सहयोग पुर्‍याउने छ।

विश्वव्यापी उपभोग भइरहेको जीवाश्म ऊर्जालाई नवीकरणीय ऊर्जाले प्रतिस्थापन गर्ने क्रममा जैविक विविधता नष्ट हुनबाट जोगाउन टूल सहायक हुने निर्माताहरुको भनाइ छ। ठूलो क्षेत्रफल ओगट्ने नवीकरणीय ऊर्जाका परियोजनाले हजारौं प्राकृतिक भूभाग समेट्दा जमीनको कार्बन सञ्चितिमा असर गरी लाखौं जीवजन्तुको वासस्थान विनाश हुने नेपाल पन्छी संरक्षण संघले जनाएको छ।

नयाँ टुलले हावा र सौर्य ऊर्जामा काम तथा नियमन गर्ने निकायलाई उपयुक्त स्थानको पहिचान गरी आयोजना सञ्चालन गर्न दिशानिर्देश गर्छ। जसबाट पन्छी र यसको संवेदनशील वासस्थानलाई पार्ने विनाश कम गर्न सकिने विश्वास लिइएको छ। 

सुरक्षित र पन्छीमैत्री वातावरणमा नवीकरणीय ऊर्जाका परियोजनालाई व्यावहारिक रूपमा कार्यान्वयन गर्न संघले नेपालमा पाइने अति संवेदनशील सूचीमा पर्ने पन्छीको अध्ययन पश्चात् पुष्टि भएका सूचना प्रवाह गरी सरोकारवाला निकायसँग छलफल र समन्वय गरी अघि बढ्ने जनाएको छ।

यसबाट विशेषतः शिकारी चरा प्रजाति, सारस लगायतका अति संकटापन्न गिद्ध प्रजाति संरक्षण प्रभावकारी हुने अपेक्षा गरिएको छ। साथै, वन्यजन्तु मैत्री पूर्वाधार निर्माण निर्देशिका कार्यान्वयनमा यसले सहयोग पुर्‍याउने संघले उल्लेख गरेको छ।

नेपालमा बन्न लागेका प्रशारण लाइन, जलविद्युत् पूर्वाधार निर्माणमा प्राणी-प्रजाति तथा प्रकृतिमैत्री निर्माणमा यसले सहयोग पुर्‍याउने संघका सन्तोष बजगाईंले बताए। टूल निर्माणका लागि संघले नेपालका संकटापन्न तथा जोखिममा परेका चरा प्रजाति तथा नेपालको संवेदनशील जैविक क्षेत्र लगायतको जानकारी यसको निर्माणको क्रममा उपलब्ध गराएको उनले बताए।

बर्डलाइफ इन्टरनेशनलकी प्रमुख कार्यकारी अधिकृत प्याट्रिसिया जुरिता, राष्ट्रिय जैविक विविधता प्राधिकरण, भारतका अध्यक्ष भीबी माथुर, एशियाली विकास ब्यांकका सुरक्षा निर्देशक बुरस डुन, नेपाल पन्छी संरक्षण संघकी प्रमुख कार्यकारी अधिकृत इशाना थापा साथै नेपाल, भारत, थाइल्यान्ड र भियतनामका प्रतिनिधिको  उपस्थितिमा टूल सार्वजनिक गरिएको थियाे।