कञ्चनपुर- शुक्लाफाँटा नगरपालिका-१० झलारीस्थित नव सिर्जना बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाले कोदोको पिठो र रैथाने जातको सिमटारी धानको चामल ‘प्याकेजिङ’ गरी बजारमा बिक्री वितरण गर्न सुरुवात गरेको छ।

सो सहकारीले कोदो अछामबाट खरिद गरेर आफ्नै प्रशोधन उद्योगमा पिठो बनाइ बेच्न सुरु गरेको हो। यसैगरी सहकारीले आफैले उत्पादन गरेको रैथाने जातको सिमटारी धानको चामल पनि बिक्री गर्न थालेको छ। 'रैथाने बालीलाई प्रवर्द्धन गर्न पहिलो चरणमा कोदो र सिमटारी चामल बेच्न सुरु गरेका छौँ', सहकारीका अध्यक्ष भीमराज अवस्थीले भने, 'माग धेरै छ, आपूर्ति थोरै भएकाले पुर्‍याउन सकिरहेका छैनौँ।'

अन्तर सहकारी कारोबारलाई बढावा दिने उद्देश्यले अछामस्थित सहकारी संस्थासँग समन्वय गरी कोदो खरिद गरिएको उनले बताए। बजारमा एकसय रूपैयाँ प्रतिकिलोका दरले कोदोको पिठो बिक्री भइरहेको उनले जानकारी दिए।

प्रशोधन गरी प्याकेजिङ गरिएको सिमटारीको चामल ९० रूपैयाँ प्रतिकिलोका दरले बिक्री भइरहेको छ। सहकारीले कोदो र सिमटारी चामलको एक किलो र पाँच किलोका प्याक बजारमा ल्याएको छ।

'परीक्षणका रुपमा पहिलो पटक कोदो र सिमटारी चामल बजारमा ल्याएका हौँ', उनले भने, 'धनगढी, महेन्द्रनगर, नेपालगञ्ज र काठमाडौंबाट माग आउन थालेको छ, उत्पादन बढाउनका लागि कार्य अगाडि बढाएका छौँ।'

कोदोमा प्रचुरमात्रामा क्याल्सियम पाइने भएकाले सुत्केरीका लागि परिकार बनाएर खुवाउन सकिने, यसको प्रयोगले स्तनक्यान्सरमा प्रभावकारी भूमिका खेल्नेसँगै रक्तचाप घटाउने र ‘कोलेस्ट्रोल’ घटाउन मद्दत पुर्‍याउने हुन्छ।

कोदोमा क्याल्सियम, कार्बोहाइड्रेड, प्रोटिन, चिल्लो पदार्थ, थाइमिन तथा रेसादार वस्तु पाइने गरिन्छ। 'पहिला कोदो अरु अन्नबालीभन्दा सस्तो हुने भएकाले गरिबको खाना भने चिन्दथे', सहकारीका सचिव हरिप्रसाद भट्टले भने, 'अहिले कोदोको महत्व बुझेपछि पिठो खरिद गर्नेमा धनाढ्य र हुने खाने परिवारका व्यक्ति बढी रहेका छन्।'

सिमटारी धान सहकारीका सदस्यलाई बीउ वितरण गरी उत्पादन गरिएको उल्लेख गर्दै उनले सदस्यबाट उत्पादित धान ३५ रूपैयाँ प्रतिकिलोका दरले खरिद गरी प्रशोधन गरी चामल बनाइ बेच्न थालिएको बताए। सिमटारीको चामलमा सुगरको मात्रा नगन्यमात्रामा हुने भएकाले यसको माग बढेको उनको भनाइ छ। सिमटारी धान तराईको रैथाने बालीका रुपमा रहेको छ। किसानले वर्णशंकरजातका धानबालीको खेतीलाई प्राथमिकतामा राख्न थालेपछि यो धान हराउँदै जान थालेको छ। 

सहकारीले कोदो र सिमटारीको चामलसँगै पुराना रैथाने बाली जोगाउनका लागि जनचेतना जगाउने, कृषि मेला, धान दिवस, खाद्य दिवसलगायतमा रैथाने प्रजातिका बालीका परिकार बनाइ अतिथिलाई खुवाउने र प्रचार गर्ने कार्यसँगै सदस्यलाई खेती गर्न उत्प्रेरित गर्ने कार्य गरिरहेको छ। अन्तर सहकारी कारोबारलाई बढावा दिने कार्य अगाडि बढाइएको सचिव भट्टले जानकारी दिए।

'पहाडका रैथाने बालीको उत्पादन तराईमा बेच्ने र तराईमा उत्पादित रैथाने बालीको उत्पादनलाई पहाडमा लगेर बेच्ने योजना बनाइएका छौँ', सहकारीका व्यवस्थापक कृष्ण कुँवरले भने, 'सोअनुसार पहाडको कोदो तराईकाले र तराईको चामल पहाडमा बस्नेले खान पाउने गरी बजार प्रवर्द्धनमा जुटेका छौँ।'

प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजनाको सहयोगमा २४ लाख ७० हजारको लागतमा सहकारीले प्रशोधन उद्योग सञ्चालन गर्दै आएको छ। रैथाने बालीको खेती सहकारीमा आबद्ध सदस्यले गर्ने र सहकारीले खरिद गरी बजारमा बिक्री गर्ने योजना साथ अगाडि बढेको सहकारीका अध्यक्ष अवस्थी बताउँछन्।

'सहकारीलाई रकम बचत गर्ने, ऋण लगानी गर्नेमा मात्रै सीमित राख्न चाहदैनौँ', उनले भने, 'सहकारीलाई उत्पादन क्षेत्रमा केन्द्रित गरी सदस्यको जीवनस्तर उकास्नका लागि व्यावसायीकतामा जोड दिन चाहन्छौँ, यसाको सुरुवात गरिरहेका छौँ।' रासस